Γιάννης Μακρυγιάννης (1794-1864)
Ο αγώνας για την ελευθερία είχε –όπως ήταν αναμενόμενο- και πολλές απώλειες. Παράλληλα, όμως, με τα δυσάρεστα γεγονότα προκύπτει πάντα η ανάγκη για δημιουργία και πνευματική/ καλλιτεχνική έκφραση ώστε να καταγραφούν τα γεγονότα πολύπλευρα, αλλά και να μείνουν στη θύμηση των ανθρώπων για να μην επαναληφθούν στο μέλλον. Αυτή ακριβώς την ανάγκη αισθάνθηκε και ο στρατηγός Γιάννης Μακρυγιάννης (1794-1864). Ο ίδιος υπήρξε πολεμιστής, έμπορος, στρατηγός και ήρωας της επανάστασης του 1821. Γράμματα ο Μακρυγιάννης δεν έμαθε, και για να γράψει πια , ρωτούσε φίλους για να μάθει μόνος του γραφή. Ακριβώς το γεγονός ότι ούτε να διαβάσει δεν μπορούσε κατέπληξε τους μελλοντικούς αναγνώστες του που είδαν στο κείμενό του το απόλυτο συγγραφικό πρότυπο της ανόθευτης λαϊκής ψυχής.
Στο μάθημα το γλωσσικού γραμματισμού, στο τμήμα Α2, εργαστήκαμε έχοντας ως αφόρμηση ένα απόσπασμα από τ’Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη “Είμαστε εις το εμείς και όχι εις το εγώ. ”
Το πρώτο κομμάτι έχει ως εξής : “Τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί και αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι· όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλόγως ο καθείς, έχομεν να ζήσωμεν εδώ. Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι μαζί, να την φυλάμεν κι’ όλοι μαζί και να μην λέγη ούτε ο δυνατός «εγώ» , ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγη ο καθείς «εγώ»; Όταν αγωνιστή μόνος του και φκειάση, ή χαλάση, να λέγη εγώ· όταν όμως αγωνίζονται πολλοί και φκειάνουν, τότε να λένε «εμείς». Είμαστε εις το «εμείς» κι’ όχι εις το «εγώ» ”
Στη συνέχεια δόθηκε το ερώτημα «Τι σημαίνει η φράση “Είμαστε εις το εμείς και όχι εις το εγώ ”»;
Ενδεικτικά κάποιες απαντήσεις μαθητών έχουν ως εξής:
“Αν είμαστε όλοι μαζί δεν μπορούμε να πούμε εγώ. Αν κάνω κάτι μόνος μου, τότε μπορώ να πω (ότι) εγώ το έκανα”
“Όταν είναι μόνο ένας άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Όταν είμαστε όλοι μαζί κάνουμε πολλά πράγματα. Και για πόλεμο όταν είμαστε όλοι μαζί δεν μπορεί να μας σπάσει κανείς. Εμείς στην Αλβανία έχουμε μια έκφραση : το πρόβατο όταν χωρίζεται από το κοπάδι το τρώει ο λύκος”
“Στην Αλβανία πριν 550 χρόνια είχαμε έναν ήρωα που τον λέγανε Σκεντέρμπεη. Αυτός είχε δώσει ένα παράδειγμα στο στρατό του. Πήρε ένα ξυλάκι και το έσπασε. Μετά πήρε πολλά ξυλάκια και προσπάθησε να τα σπάσει αλλά δεν μπόρεσε να τα σπάσει. Με αυτό τον τρόπο ήθελε να δείξει ότι όταν είμαστε μαζί ομάδα δεν μπορούν οι Τούρκοι να μας κερδίσουν. Ένας για όλους και όλοι για έναν. Μόνοι μας ποτέ δε θα μπορέσουμε να λύσουμε τα προβλήματά μας. Πάντα μαζί θα είμαστε πιο δυνατοί”
Το δεύτερο κομμάτι που αναγνώστηκε ήταν: “Κι όσα σημειώνω τα σημειώνω γιατί δεν υποφέρνω να βλέπω το άδικον να πνίγει το δίκιον. Δια ΄κείνο έμαθα γράμματα εις τα γεράματα και κάνω αυτό το γράψιμον το απελέκητο, ότι δεν είχα τον τρόπον όντας παιδί να σπουδάξω. Ήμουν φτωχός κ΄ έκανα τον υπερέτη και τιμάρευα άλογα κι άλλες πλήθος δουλειές έκανα να βγάλω το πατρικό μου χρέος, οπού μας χρέωσαν οι χαραμήδες, και να ζήσω κ΄ εγώ σε τούτην την κοινωνία όσο έχω τ’αμανέτι του Θεού εις το σώμα μου”
Από αυτό το δεύτερο κομμάτι προέκυψε ένα δεύτερο ερώτημα, στο οποίο, επίσης, κλήθηκαν οι μαθητές του Α2 ν’απαντήσουν.
Ενδεικτικά κάποιες απαντήσεις μαθητών έχουν ως εξής:
“Κάποιος αποφασίζει να μάθει γράμματα για πολλούς λόγους. Γιατί τα γράμματα τα χρειαζόμαστε όλοι. Χωρίς τα γράμματα δεν μπορείς να κάνεις τίποτα”
“Τα γράμματα πρέπει να τα μάθει κανείς και σε μεγάλη ηλικία. Γιατί μας ανοίγει το μυαλό και μας βοηθάει πάρα πολύ”
“Πολλοί λόγοι μπορεί να υπάρχουν για κάποιον που σε μικρή ηλικία δεν μπόρεσε ή δεν κατάφερε να μάθει γράμματα. Όπως ξέρουμε η ζωή για ορισμένους ανθρώπους είναι στρωμένη με χρυσάφι και για άλλους μια μεγάλη ανηφόρα. Οπότε oι ευκολίες και οι δυσκολίες της ζωής μας μεταμορφώνουν ανάλογα. Πολλοί είναι αυτοί που στη ζωή τους δεν έχουν καταφέρει ν’αποκτήσουν γνώσεις λόγω των δύσκολων καταστάσεων που τους έχει φέρει η ζωή. Και δυστυχώς, λίγοι είναι εκείνοι που έχουν καταφέρει έστω και σε μεγάλη ηλικία να μάθουν τις απαραίτητες γνώσεις. Αυτό σημαίνει ότι η ανηφόρα έχει μεταμορφωθεί σε ένα δρόμο με πολλά δώρα”
Η ανηφόρα είναι δύσκολη. Κάθε αγώνας, όμως, για ελευθερία, δικαιώματα, επιβίωση είναι εξίσου δύσκολος. Δεν αξίζει, όμως, η προσπάθεια για ν’απολαύσουμε στο τέλος τα δώρα της προσπάθειας αυτής;
Μπλέτσου Πέρη,καθηγήτρια γλωσσικού γραμματισμού
3o Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης 